Vĩnh biệt ông Khai Trí - người mê sách

Ông luôn có mặt trong các buổi sinh hoạt văn hóa nghệ thuật dù lớn hay nhỏ trong nội ô Sài G̣n: dự triển lăm tranh, giao lưu thơ ca, nói chuyện chuyên đề... Đến lặng lẽ và về âm thầm, tuy nhiên sự có mặt của ông đủ làm cho không khí hứng khởi thêm. Nhưng từ hôm nay, bóng dáng quen thuộc ấy không c̣n nữa...

Ông Khai Trí (phải). Người Sài G̣n gọi ông là "ông Khai Trí" (theo tên nhà sách - nhà xuất bản do ông làm chủ). Hết sức quảng bác nhưng ông lại rất ít nói về ḿnh, nên ít người biết ông chính là tấm gương sống động: từ hai bàn tay trắng trở thành người kinh doanh ngành sách lớn nhất và uy tín nhất miền Nam.

"Ông Khai Trí" tên thật là Nguyễn Hùng Trương, sinh năm 1926 tại Thủ Đức. Thuở nhỏ, ông thường nhịn ăn sáng, dùng 2 đồng xu mẹ cho để mua báo đọc. Lên Sài G̣n học trung học ở Petrus Kư, ông được sắm cho chiếc xe đạp cũ để cuối tuần đạp về nhà, đầu tuần trở lên với món tiền đủ để tiêu xài dè sẻn trong tuần. Nhưng cứ mỗi chiều thứ hai là ông tiêu sạch số tiền đó vào sách báo rồi cả tuần nhịn ăn sáng, chỉ uống nước lă cho đỡ đói.

Sách ông mua hầu hết là sách báo nước ngoài, vào thập niên 1940 ông đă gây dựng được một tủ sách có giá trị. Bạn bè đến chơi, thấy ông có nhiều sách hay thường nhờ ông mua giùm. Có lần, chỉ 5 người nhờ nhưng ông mua đến 10 cuốn để được hưởng 30% hoa hồng. Số sách dư ra, ông đem kư gửi ở quán sách. 3 hôm sau, người chủ quán hỏi ông sách loại đó c̣n không, nếu c̣n th́ đem tới tiếp v́ sách gửi trước đă bán hết rồi. Từ đó ông nảy ra ư định mua sách báo ở nước ngoài về gửi bán. Sách ông chọn là loại sách có giá trị, quư hiếm, nhiều người cần mà trong nước không bán. Lúc đầu mua mỗi thứ vài chục cuốn, thấy bán chạy ông mới tăng số lượng lên, có khi cả ngh́n cuốn.

Nhờ cố gắng làm việc không quản mệt mỏi, tiết kiệm từng đồng nên đến năm 1952 ông Khai Trí đủ vốn để mở một hiệu sách nhỏ tại 62 đại lộ Bonard (nay là Lê Lợi), đặt tên là Nhà sách Khai Trí (nay là Nhà sách Sài G̣n). Đây là nhà sách đầu tiên ở Việt Nam bán hàng theo kiểu tự chọn, khách có thể đứng đọc tại chỗ hàng giờ rồi đi ra mà không phải mua. Nữ nhân viên bán hàng mặc đồng phục, lúc nào cũng vui vẻ ân cần, trông nom một cách kín đáo... Những điều này hiện nay được áp dụng ở đa số hiệu sách nhưng vào thời điểm đó th́ quá mới mẻ và rất được khách hàng ủng hộ, nhờ vậy mà sau đó nhà sách được mở rộng thêm 2 căn liền kề với nhiều tầng lầu.

Nhà sách Khai Trí c̣n phụ trách cả việc xuất bản sách với những đầu sách được chọn lựa kỹ càng và phong phú. Một thú chơi đặc biệt của ông Trương nữa là sưu tầm sách báo (chỉ riêng tờ báo Pháp ngữ Le Monde, ông có từ số đầu tiên cho tới ngày 30/4/1975). Ông c̣n cùng nhà văn Nhật Tiến chủ trương ra Tuần báo Thiếu Nhi và là soạn giả của nhiều đầu sách có giá trị. Riêng trong khoảng 10 năm từ 1993 đến 2003, ông đă tuyển chọn và biên soạn khoảng 15 cuốn sách: Thơ t́nh Việt Nam và thế giới chọn lọc, Quê em mến yêu, Làm con nên nhớ, Chánh tả cho người miền Nam, Huế mến yêu, Những bài thơ hay trong văn chương Việt Nam...

Con người có niềm đam mê mănh liệt với sách báo ấy đă không c̣n nữa. Ông ra đi lúc 5h15 ngày 11/3, linh cữu hiện quàn tại nhà riêng (237 Điện Biên Phủ, quận 3, TP HCM), lễ động quan lúc 6h ngày 14/3, hỏa táng tại B́nh Dương. Nguyện vọng của gia đ́nh là gửi tiền phúng điếu vào quỹ từ thiện thành phố.

-- baclieu 2002 (thomasph75@hotmail.com), March 12, 2005

Answers

Response to Vĩnh biệt Ă´ng Khai TrĂ­ - người mĂª sĂ¡ch

Sau ngay 30-4,bon phong giai mien Nam da tich thu toan bo tai san cua nha sach khai tri ,day chu nhan va gia dinh len can phong tren tang lau cao tam o.Cac con cai ong da vuot bien ra nuoc ngoai.Tat ca nhung sach cua phuong Tay nhu bao Figaro,Paris Match ,Life ...,nhung tac pham cua Hugo,Maupassant,Hemingway ...deu duoc xem la phan dong,doi truy.Viec thu gom sach de dot ,la do bon SV xung kich Van Hanh thuc hien,boi vi TMChau,DVH va mot so lon giao su la bon CS nam vung.

-- Lin HO (Lin@hotmail.com), March 13, 2005.

Response to Vĩnh biệt Ă´ng Khai TrĂ­ - người mĂª sĂ¡ch

ddung vay ... co 1 lan tiu co ddoc bai noi ve ongKHAI TRI ...ong ta rat buon vi toan bo^. su*u tam cua ong dda bi cong san tich thu va ddot mat .... co 3 che ddo chuyen ddot sach ma toi dduoc biet 1/ tan thuy hoang 2/congsan VN 3/ taliban

con ddau cai ngay con tho* .... niem vui lon nhat cua toi la dduoc me. toi da(´t vao nha sach KHAI TRI .......

-- baclieu 2002 (thomasph75@hotmail.com), March 13, 2005.

Response to Vĩnh biệt Ă´ng Khai TrĂ­ - người mĂª sĂ¡ch

Sau 75 với chủ trương "xóa tàn tích Mỹ Ngụy" bọn CSHN đă hành sử như thời Tần Thủy Hoàng, đốt sàch, bỏ tù các giáo sư, các nhà trí thức. . . . .nên nhiều công tŕnh nghiêm cứu, nhiều tài liệu quư báu, nhiều văn hóa tích lũy của MNVN. . . bị hủy diệt. Đó là một thiệt hại vô cùng to lớn của người Việt.

Cái khốn nạn và ngu xuẩn nhất là đốt phá các tài liệu kỹ thuật, tôi c̣n nhớ là bọn CSHN đă đốt những quyển sách "stock number" nên những quân cụ Mỹ để lại bị hư hỏng không thể truy cứu t́m được đồ thay thế ở kho tiếp liệu trung ương.

Ông bà bà bảo "Thà làm tôi tớ cho thằng khôn c̣n hơn làm chủ thằng ngu " thế mà khốn nạn thay dân Việt lại làm tôi tớ cho những thằng ngu CSHN.

-- thich du thu (toollovers@comcast.net), March 13, 2005.

Response to Vĩnh biệt Ă´ng Khai TrĂ­ - người mĂª sĂ¡ch

NƯỚC VIỆT NAM LÀ MỘT, DÂN TỘC VIỆT NAM LÀ MỘT

SÔNG CÓ THỂ CẠN, NÚI CÓ THỂ M̉N

SONG CHÂN LƯ ẤY, THẰNG PHẠM VĂN ĐỒNG CÚI MẶT XUỐNG

KƯ GIẤY DÂNG ĐẤT CHO BỌN TẦU

-- bo bo (mystyle@fyi2me.com), March 14, 2005.